Ορισμένες σκέψεις με αφορμή τη συζήτηση στο Δημοτικό Συμβούλιο Περιστερίου με θέμα την παιδεία.
Γιατί επιμένουν στις συγχωνεύσεις και καταργήσεις σχολείων;
Ποιος είναι ο τελικός στόχος;
Η «αποκέντρωση» είναι στοιχείο της πολιτικής όλων των κομμάτων του ευρωμονόδρομου και των αστικών κυβερνήσεων. Στην περίπτωση της εκπαίδευσης, αποκέντρωση σημαίνει διευκόλυνση της εισόδου του κεφαλαίου στην εκπαίδευση, μεταφορά της ευθύνης και του κόστους στη λαϊκή οικογένεια και όξυνση της ταξικής διαφοροποίησης.
Με την προώθηση της «αποκεντρωμένης» λειτουργίας της εκπαίδευσης επιχειρείται να σπάσει ο όποιος ενιαίος χαρακτήρας της παρεχόμενης εκπαίδευσης έχει απομείνει καθώς σε αυτή τη φάση ανάπτυξης του κεφαλαίου, η εκπαίδευση για να υπηρετεί καλύτερα τα συμφέροντά του πρέπει να λειτουργεί ευέλικτα, διαφοροποιημένα και ανταγωνιστικά. Ο ενιαίος χαρακτήρας της εκπαίδευσης αποτελεί βραχνά και εμπόδιο το οποίο πρέπει να ξεπεραστεί προκειμένου να βαθύνουν οι αναδιαρθρώσεις και σε αυτό τον τομέα, στην προοπτική της στρατηγικής της Λισαβόνας.
Η πολιτική προώθησης της «αποκεντρωμένης – ευέλικτης» λειτουργίας της εκπαίδευσης ξεκινά κατά τη δεκαετία του ’90 με αφετηρία τις κατευθύνσεις του Μάαστριχτ, γενικότερα της ΕΕ.
Σήμερα με άξονα και την κρίση προτάσσεται πιο επιθετικά η πολιτική της «αποκέντρωσης» στην εκπαίδευση, με μοχλό το πλαίσιο: «Αυτοδιοίκηση – αυτοτέλεια – αξιολόγηση – ευελιξία των σχολικών μονάδων».
Η κατεύθυνση αυτή συναντιέται με τους σχεδιασμούς για τη νέα διοικητική δομή και μεταρρύθμιση με την προώθηση του «Καλλικράτη».
Η μεταφορά αρμοδιοτήτων στους δήμους και βεβαίως στις περιφέρειες συνδέεται με τη λεγόμενη «λειτουργική και οικονομική αυτοδυναμία», δηλαδή το δραστικό περιορισμό των επιδοτήσεων από τον κρατικό προϋπολογισμό, με την ανασυγκρότηση των διευθύνσεων της εκπαίδευσης σε περιφερειακό επίπεδο και στελέχωσή τους στη συνέχεια με τεχνοκράτες, με αλλαγές στο εργασιακό καθεστώς, με επέκταση των «ευέλικτων» εργασιακών σχέσεων (ωρομίσθιο, συμβάσεις ορισμένου χρόνου κλπ.).
Ένας εκσυγχρονισμός που ενισχύει τα ταξικά χαρακτηριστικά στη σύνθεση των δήμων, τη διαφοροποιημένη κάλυψη των κοινωνικών αναγκών στο ζήτημα της εκπαίδευσης, την ανεμπόδιστη είσοδο των επιχειρήσεων στους στόχους και τις δομές της εκπαίδευσης, στο όνομα των διαφορετικών αναγκών και δυνατοτήτων των κατοίκων της κάθε περιοχής.
Η «αποκέντρωση – αυτοτέλεια» όχημα για την προώθηση της αστικής – αντιδραστικής στρατηγικής
Το μέσο για τη βελτίωση της προσαρμοστικότητας της εκπαίδευσης είναι η αποκαλούμενη «αυτοτέλεια», «αυτοδιοίκηση», «αυτονομία» ή «αποκέντρωση» των εκπαιδευτικών μονάδων (ΑΕΙ – ΤΕΙ και σχολείων). Ο στόχος είναι αυτού του είδους η «αυτονομία» να αυξάνει την «ευαισθησία» των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων στις απαιτήσεις των «πελατών», αφού η συντήρηση ή η ανάπτυξή τους στην πορεία θα εξαρτώνται άμεσα από τη «ζήτηση» των εκπαιδευτικών ή ερευνητικών «προϊόντων» τους. Το σχολείο καλείται δηλαδή ως «αποκεντρωμένη και αυτόνομη μονάδα» να παραμερίζει τη γενική μόρφωση σε όφελος ενός ελάχιστου ορίου δεξιοτήτων που ζητά η αγορά, για να γίνονται πιο προσφιλή στις επιχειρήσεις εξασφαλίζοντας μεγαλύτερη χρηματοδότηση. Εκεί που οι λαϊκές ανάγκες θα οξύνονται και η λαϊκή δυσφορία θα πρέπει να καταλαγιάζει, ετοιμάζονται ευκαιριακές δράσεις (με χρηματοδότες τα ληξιπρόθεσμα ευρωπαϊκά κονδύλια και τους ιδιώτες σπόνσορες) όπως οι λεγόμενες Ζώνες Εκπαιδευτικής Προτεραιότητας (φτωχές λαϊκές συνοικίες, απομακρυσμένες – δυσπρόσιτες περιοχές της χώρας, περιοχές που συγκεντρώνουν μετανάστες κλπ.), πολιτικές δοκιμασμένες σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες (Γαλλία – Αγγλία), που αντί να αμβλύνουν αντιθέσεις, βαθαίνουν τη διαφοροποίηση και την γκετοποίηση των εξαθλιωμένων κοινωνικών ομάδων.
Η πολιτική της «αποκέντρωσης» στην εκπαίδευση έχει ήδη προχωρήσει.
Με τις Συμπράξεις Δημόσιου – Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) η κατασκευή των σχολείων ανατίθεται στους ιδιώτες με πολλαπλάσιο αντίτιμο απ’ όσο κόστιζε στον Οργανισμό Σχολικών Κτιρίων (ΟΣΚ). Ακόμα παραπέρα, παραχωρείται στους ιδιώτες το δικαίωμα μακροχρόνιας χρήσης των σχολικών χώρων για να αναπτύξουν κάθε είδους «επιμορφωτικές» δραστηριότητες σε συνεργασία με τους τοπικούς και «παραγωγικούς φορείς» που θα απευθύνονται στη σχολική και ευρύτερη τοπική κοινότητα.
Η διεθνής εκπαιδευτική εμπειρία
Μια ματιά στη διεθνή εκπαιδευτική εμπειρία είναι διαφωτιστική και δεν επιδέχεται αυταπάτες. Όπου εφαρμόζεται η «αποκέντρωση», έχει ολέθριες συνέπειες στο χαρακτήρα του σχολείου, χειροτερεύει τους όρους μόρφωσης των παιδιών της λαϊκής οικογένειας. Ορισμένα παραδείγματα:
ΗΠΑ: Η εκπαίδευση έχει υπαχθεί εξ ολοκλήρου στην Αυτοδιοίκηση κάθε Πολιτείας. Αποτέλεσμα η απίστευτη ταξική διαφοροποίηση και ο ευτελισμός μεγάλου μέρους του προγράμματος των σχολείων από τη μετατροπή τους σε εμπορικά υποκαταστήματα των επιχειρήσεων που τα χρηματοδοτούν. Οι επιχειρήσεις μπαίνουν στα σχολεία και καθορίζουν την εκπαιδευτική διαδικασία. Στα φτωχά Δημοτικά και στα φτωχά Γυμνάσια το 10% και το 16% των εκπαιδευτικών αντίστοιχα δεν έχουν καν τριετές πτυχίο Bachelor!
Δανία: Η κυβέρνηση προώθησε την αυτόνομη λειτουργία των Γυμνασίων και το σύστημα πιστώσεων – κουπουνιών ανά μαθητή. Προωθήθηκε έτσι η ανταγωνιστική λειτουργία των σχολείων και η μείωση των δαπανών ανά μαθητή.
Φινλανδία: Τα σχολεία χρηματοδοτούνται 50% από κρατικά κονδύλια και 50% από τις επιχειρήσεις και τη φορολόγηση των δημοτών. Ενα μεγάλο μέρος του προγράμματός τους, το τοπικό ή ευέλικτο, είναι διαφοροποιημένο μαζί με το αντίστοιχο εβδομαδιαίο ωρολόγιο πρόγραμμα, που κυμαίνεται από 14 μέχρι και 30 ώρες, ανάλογα με την οικονομική δυνατότητα του κάθε δήμου και το ενδιαφέρον των χορηγών (προμηθευτές εκπαίδευσης). Η πρόσληψη των εκπαιδευτικών γίνεται σε επίπεδο σχολικής μονάδας ή Πανεπιστημίου.
Ιρλανδία: Η «αποκέντρωση» των σχολείων σε επίπεδο Δήμου και Περιφέρειας οδήγησε τα σχολεία σε επιχειρηματικές δραστηριότητες και τετράωρη εργασία γονιών, μαθητών και εκπαιδευτικών μετά το μεσημέρι για εξεύρεση πόρων.
Βρετανία: Η «αποκέντρωση» της εκπαίδευσης έχει πραγματοποιηθεί εδώ και δεκαετίες με αποτέλεσμα την τραγική αμορφωσιά του 75% των αποφοίτων της κατώτερης μέσης εκπαίδευσης, το συχνό κλείσιμο σχολείων από την ΤΑ, λόγω έλλειψης πόρων, που εξαρτώνται από τις επιδόσεις των μαθητών στις γραπτές περιφερειακές εξετάσεις. Η πλήρης απαξίωση του εκπαιδευτικού επαγγέλματος οδήγησε σε εισαγωγή εκπαιδευτικών από το Μπαγκλαντές και την Ελλάδα. Οι χαμηλοί μισθοί, η ένταση της αξιολόγησης, το ύψος της χρηματοδότησης της σχολικής μονάδας καθορίζουν τη μοίρα ενός ελεγχόμενου εκπαιδευτικού που η δουλειά του βρίσκεται υπό διαρκή αίρεση..
Σπέρνουν αυταπάτες για τον ταξικό χαρακτήρα της Παιδείας
Η θέση που κατά καιρούς διαπερνάει και την αντιπαράθεση στην ΤΑ, για μια αποκέντρωση χωρίς επιχειρήσεις και με κρατική χρηματοδότηση, σπέρνει αυταπάτες για τον ταξικό χαρακτήρα της Παιδείας και του σχολείου, για το χαρακτήρα των αναδιαρθρώσεων που συντελούνται, την επιδίωξη η ΤΑ να προσαρμόσει τις λειτουργίες της όχι στη βάση της εξυπηρέτησης των οξυμένων λαϊκών αναγκών, αλλά στη βάση των αναγκών των επιχειρήσεων.
Το κύριο πρόβλημα της εκπαίδευσης δεν είναι ποσοτικό ζήτημα, ώστε να αντιμετωπιστεί με δείκτες και θεσμούς λογοδοσίας και αξιολόγησης. Ο λαϊκός έλεγχος, προγραμματισμός και απολογισμός της εκπαιδευτικής διαδικασίας εξαρτάται ουσιαστικά από το χαρακτήρα της κρατικής εξουσίας και της πολιτικής της, από τους ταξικούς σκοπούς της που εκφράζονται και στην εκπαιδευτική πολιτική.
Η αυτοτέλεια, δηλαδή η επίκληση της ανάγκης κάθε εκπαιδευτική μονάδα να καθορίζει μόνη της τη λειτουργία της, είναι ένας μύθος. Πέρα από το αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι η Παιδεία δε λειτουργεί σε κενό χώρου, αλλά είναι στοιχείο του ταξικού κρατικού μηχανισμού, σε συνθήκες βαθέματος των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων, η «αποκέντρωση» και η «αυτοτέλεια» σηματοδοτούν την πιο στενή υπαγωγή των εκπαιδευτικών μονάδων στις απαιτήσεις των μονοπωλίων.
Ανάγκη για ενιαίο μέτωπο πάλης
Από αυτή την άποψη το λαϊκό κίνημα πρέπει να απορρίψει όλα τα ιδεολογήματα που συνοδεύουν την προώθηση της «αποκέντρωσης» και να διεκδικήσει την άμεση υποταγή της εκπαίδευσης στα συμφέροντα της εργατικής, λαϊκής οικογένειας, με κριτήριο τη διευρυμένη ικανοποίηση των αναγκών της και όχι την εξυπηρέτηση των επιχειρήσεων.
Από αυτή την άποψη θα πρέπει να αντιπαλέψουμε σθεναρά την προσπάθεια συγχώνευσης και κατάργησης σχολικών μονάδων.
ΠΑΠΛΩΜΑΤΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ ΤΟΥ ΠΑΜΕ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ.
