Άρθρο του Προέδρου στο Σύλλογο Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Περιστερίου «Έλλη Αλεξίου», Κωνσταντίνου Παπλωματά.
Η «αποκέντρωση» είναι στοιχείο της πολιτικής όλων των κομμάτων του ευρωμονόδρομου και των αστικών κυβερνήσεων. Στην περίπτωση της εκπαίδευσης, αποκέντρωση σημαίνει διευκόλυνση της εισόδου του κεφαλαίου στην εκπαίδευση, μεταφορά της ευθύνης και του κόστους στη λαϊκή οικογένεια και όξυνση της ταξικής διαφοροποίησης.
Με την προώθηση της «αποκεντρωμένης» λειτουργίας της εκπαίδευσης επιχειρείται να σπάσει ο όποιος ενιαίος χαρακτήρας της παρεχόμενης εκπαίδευσης έχει απομείνει καθώς σε αυτή τη φάση ανάπτυξης του κεφαλαίου, η εκπαίδευση για να υπηρετεί καλύτερα τα συμφέροντά του πρέπει να λειτουργεί ευέλικτα, διαφοροποιημένα και ανταγωνιστικά. Ο ενιαίος χαρακτήρας της εκπαίδευσης αποτελεί βραχνά και εμπόδιο το οποίο πρέπει να ξεπεραστεί προκειμένου να βαθύνουν οι αναδιαρθρώσεις και σε αυτό τον τομέα, στην προοπτική της στρατηγικής της Λισαβόνας.
Η πολιτική προώθησης της «αποκεντρωμένης – ευέλικτης» λειτουργίας της εκπαίδευσης ξεκινά κατά τη δεκαετία του ’90 με αφετηρία τις κατευθύνσεις του Μάαστριχτ, γενικότερα της ΕΕ. Στην Ελλάδα, τα θεμέλιά της μπήκαν στην πρώτη πενταετία του ’90.
Σήμερα, η κυβέρνηση με άξονα και την κρίση προτάσσει πιο επιθετικά την πολιτική της «αποκέντρωσης» στην εκπαίδευση, με μοχλό το πλαίσιο: «Αυτοδιοίκηση – αυτοτέλεια – αξιολόγηση – ευελιξία των σχολικών μονάδων».
Η κατεύθυνση αυτή συναντιέται με τους σχεδιασμούς για τη νέα διοικητική δομή και μεταρρύθμιση με την εφαρμογή του «Καλλικράτη».
Η μεταφορά αρμοδιοτήτων στους δήμους και στις περιφέρειες συνδέεται με τη λεγόμενη «λειτουργική και οικονομική αυτοδυναμία», δηλαδή το δραστικό περιορισμό των επιδοτήσεων από τον κρατικό προϋπολογισμό, με την ανασυγκρότηση των διευθύνσεων της εκπαίδευσης σε περιφερειακό επίπεδο και στελέχωσή τους στη συνέχεια με τεχνοκράτες, με αλλαγές στο εργασιακό καθεστώς, με επέκταση των «ευέλικτων» εργασιακών σχέσεων (ωρομίσθιο, συμβάσεις ορισμένου χρόνου κλπ.).
Ένας εκσυγχρονισμός που ενισχύει τα ταξικά χαρακτηριστικά στη σύνθεση των δήμων, τη διαφοροποιημένη κάλυψη των κοινωνικών αναγκών στο ζήτημα της εκπαίδευσης, την ανεμπόδιστη είσοδο των επιχειρήσεων στους στόχους και τις δομές της εκπαίδευσης, στο όνομα των διαφορετικών αναγκών και δυνατοτήτων των κατοίκων της κάθε περιοχής.
Το μέσο για τη βελτίωση της προσαρμοστικότητας της εκπαίδευσης είναι η αποκαλούμενη «αυτοτέλεια», «αυτοδιοίκηση», «αυτονομία» ή «αποκέντρωση» των εκπαιδευτικών μονάδων (ΑΕΙ – ΤΕΙ και σχολείων). Ο στόχος είναι αυτού του είδους η «αυτονομία» να αυξάνει την «ευαισθησία» των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων στις απαιτήσεις των «πελατών», αφού η συντήρηση ή η ανάπτυξή τους στην πορεία θα εξαρτώνται άμεσα από τη «ζήτηση» των εκπαιδευτικών ή ερευνητικών «προϊόντων» τους. Το σχολείο καλείται δηλαδή ως «αποκεντρωμένη και αυτόνομη μονάδα» να παραμερίζει τη γενική μόρφωση σε όφελος ενός ελάχιστου ορίου δεξιοτήτων που ζητά η αγορά, για να γίνονται πιο προσφιλή στις επιχειρήσεις εξασφαλίζοντας μεγαλύτερη χρηματοδότηση. Οι εξαγγελίες για διαφοροποιημένο κατά 10 ή 15% αναλυτικό πρόγραμμα, στο όνομα της συμμετοχής της «τοπικής κοινωνίας» και των φορέων της, κάνουν ορατό το στόχο να σπάσει ο ενιαίος χαρακτήρας της εκπαίδευσης και η ευθύνη του κράτους να τον διασφαλίζει για όλους ανεξάρτητα από την κοινωνική τους θέση ή αφετηρία. Εκεί που οι λαϊκές ανάγκες θα οξύνονται και η λαϊκή δυσφορία θα πρέπει να καταλαγιάζει, ετοιμάζονται ευκαιριακές δράσεις (με χρηματοδότες τα ληξιπρόθεσμα ευρωπαϊκά κονδύλια και τους ιδιώτες σπόνσορες) όπως οι λεγόμενες Ζώνες Εκπαιδευτικής Προτεραιότητας (φτωχές λαϊκές συνοικίες, απομακρυσμένες – δυσπρόσιτες περιοχές της χώρας, περιοχές που συγκεντρώνουν μετανάστες κλπ.), πολιτικές δοκιμασμένες σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες (Γαλλία – Αγγλία), που αντί να αμβλύνουν αντιθέσεις βαθαίνουν τη διαφοροποίηση και την γκετοποίηση των εξαθλιωμένων κοινωνικών ομάδων.
Οι παραπάνω κατευθύνσεις επιχειρείται να προωθηθούν με το πρόσχημα του «κοινωνικού ελέγχου», προσδίδοντας έτσι μία επίφαση «δημοκρατικής συμμετοχής» της κοινωνίας στην εμπορευματοποίηση και την παραπέρα ιδιωτικοποίηση της Παιδείας – επιδιώκεται η ΤΑ να γίνει ο «δούρειος ίππος» αυτής της διαδικασίας.
Η θέση που κατά καιρούς διαπερνάει και την αντιπαράθεση στην ΤΑ για μια αποκέντρωση χωρίς επιχειρήσεις και με κρατική χρηματοδότηση, σπέρνει αυταπάτες για τον ταξικό χαρακτήρα της Παιδείας και του σχολείου, για το χαρακτήρα των αναδιαρθρώσεων που συντελούνται, την επιδίωξη η ΤΑ να προσαρμόσει τις λειτουργίες της όχι στη βάση της εξυπηρέτησης των οξυμένων λαϊκών αναγκών, αλλά στη βάση των αναγκών των επιχειρήσεων.
Η κριτική στην «αποκέντρωση της εκπαίδευσης», «κάντε αποκέντρωση αλλά δώστε και χρήματα», είναι στην ίδια κατεύθυνση. Λες και το ζήτημα είναι μόνο αυτό και όχι η διαφοροποίηση του προγράμματος σπουδών, η παρέμβαση χορηγών κλπ.
Η επίθεση στον ενιαίο χαρακτήρα της εκπαίδευσης ντύνεται από τη ρητορική περί συγκεντρωτισμού και ασφυκτικού εναγκαλισμού της Παιδείας από το κράτος. Η ένταση με την οποία γίνεται η επίθεση εκφράζει την αντικειμενική άμεση ανάγκη του κεφαλαίου να υποτάξει πιο οργανικά την εκπαίδευση στην κερδοφορία του, να σπάσει κάθε φραγμό σε αυτή του την προσπάθεια.
Η αντίληψη ότι με τον υπάρχοντα συγκεντρωτικό χαρακτήρα της σχέσης κράτους – εκπαίδευσης δεν έχουμε αποτελεσματική λειτουργία της εκπαίδευσης, επιδιώκει να συγκαλύψει την ταξικότητα της εκπαίδευσης. Για το κεφάλαιο, η αποτελεσματικότητα μετριέται με κριτήριο την προσαρμογή της εκπαίδευσης στις ανάγκες για κερδοφορία.
Η προπαγάνδα περί «κοινωνικής συμμετοχής και λογοδοσίας» επιδιώκει να αξιοποιήσει την αγανάκτηση της λαϊκής οικογένειας από το ξεπερασμένο αστικό εκπαιδευτικό σύστημα και στη βάση αυτή να δημιουργηθεί συναίνεση για το νέο γύρο των αντιδραστικών αναδιαρθρώσεων.
Το κύριο πρόβλημα της εκπαίδευσης δεν είναι ποσοτικό ζήτημα, ώστε να αντιμετωπιστεί με δείκτες και θεσμούς λογοδοσίας και αξιολόγησης. Ο λαϊκός έλεγχος, προγραμματισμός και απολογισμός της εκπαιδευτικής διαδικασίας εξαρτάται ουσιαστικά από το χαρακτήρα της κρατικής εξουσίας και της πολιτικής της, από τους ταξικούς σκοπούς της που εκφράζονται και στην εκπαιδευτική πολιτική.
Η αυτοτέλεια, δηλαδή η επίκληση της ανάγκης κάθε εκπαιδευτική μονάδα να καθορίζει μόνη της τη λειτουργία της, είναι ένας μύθος. Πέρα από το αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι η Παιδεία δε λειτουργεί σε κενό χώρου, αλλά είναι στοιχείο του ταξικού κρατικού μηχανισμού, σε συνθήκες βαθέματος των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων, η «αποκέντρωση» και η «αυτοτέλεια» σηματοδοτούν την πιο στενή υπαγωγή των εκπαιδευτικών μονάδων στις απαιτήσεις των μονοπωλίων.
Από αυτή την άποψη το ταξικό λαϊκό κίνημα απορρίπτει όλα τα ιδεολογήματα που συνοδεύουν την προώθηση της «αποκέντρωσης» και διεκδικεί την άμεση υποταγή της εκπαίδευσης στα συμφέροντα της εργατικής, λαϊκής οικογένειας, με κριτήριο τη διευρυμένη ικανοποίηση των αναγκών της και όχι την εξυπηρέτηση των επιχειρήσεων. Ο αντιδραστικός – αντιλαϊκός σχεδιασμός για την εκπαίδευση πρέπει να βρει απέναντί του την οργανωμένη δύναμη του λαϊκού παράγοντα, των εκπαιδευτικών, της νεολαίας.
Οι αιρετοί στην ΤΑ και τα όργανά της, όσοι δεν ενστερνίζονται το μονόδρομο των επιχειρήσεων να σηκώσουν κεφάλι, να σταθούν στο πλάι του οργανωμένου κινήματος, στο πλάι της νεολαίας.
Αρωγοί ενός ενιαίου μετώπου πάλης που θα αντιπαλέψει και θα αποκαλύψει τις συνέπειες που θα υπάρξουν στο επίπεδο της παρεχόμενης γνώσης, της διαφοροποίησης των αναλυτικών προγραμμάτων, στην τάση διεύρυνσης των μορφωτικών ανισοτήτων, στην αντικατάσταση των όποιων ψηγμάτων γενικής παιδείας από ένα κατώτατο επίπεδο δεξιοτήτων, τις συνέπειες μιας αντιδραστικής πολιτικής για την Παιδεία στην τσέπη της λαϊκής οικογένειας, στην ένταση των φοροεισπράξεων του δήμου, στην προσέλκυση χορηγών, δηλαδή στην πιο οργανική σύνδεση του σχολείου με τις επιχειρήσεις, στη δημιουργία του «αποκεντρωμένου – ευέλικτου – διαφοροποιημένου σχολείου» Ανώνυμη Εταιρεία.
Η εξέλιξη της επιστήμης και ο πλούτος της γνώσης απαιτεί βαθιές αλλαγές στην Παιδεία και στην Κοινωνία. Απαιτεί όλοι οι νέοι να ολοκληρώνουν την εκπαίδευσή τους μέσα από ένα σχολείο που θα παρέχει ισότιμα γενική μόρφωση σε όλους, σε όμοιες συνθήκες, χωρίς ταξικούς φραγμούς και φυλετικές διακρίσεις.
Μέσα από έναν τύπο σχολείου με ενιαία δομή, ενιαίο πρόγραμμα, ενιαία διοίκηση και λειτουργία, ενιαίο επίπεδο υλικοτεχνικής υποδομής και ενιαία εκπαιδευμένο εκπαιδευτικό προσωπικό. Οι ταξικές δυνάμεις και στην Τοπική Αυτοδιοίκηση συνδράμουν στο Μέτωπο για το 12χρονο ενιαίο δωρεάν και καθολικό σχολείο και την 2χρονη υποχρεωτική προσχολική αγωγή, για την ανάγκη να οργανωθεί η επαγγελματική εκπαίδευση μετά το 12χρονο και η ενιαία ανώτατη δημόσια και δωρεάν εκπαίδευση. Λένε καθολικό ΟΧΙ σε κάθε επιχειρηματική δράση στην εκπαίδευση.
Κατάργηση της ευέλικτης ζώνης, των ευρωπαϊκών προγραμμάτων, της αξιολόγησης, μέτρων συνοδευτικών της αποκέντρωσης. Κατάργηση των νόμων 2218 και 2240/94, των ΣΔΙΤ. Αύξηση των δαπανών για την Παιδεία στο 15% του Γενικού Κρατικού Προϋπολογισμού. Καμιά μορφή ιδιωτικοποίησης της λειτουργίας και των υποδομών των ΑΕΙ και ΤΕΙ. Κατάργηση του νόμου 2475/06.
Η ΤΑ ένα λόγο μπορεί να έχει στην Παιδεία, την απαίτησή της να αγκαλιάζει ως καθολικό και δωρεάν δικαίωμα όλα τα παιδιά χωρίς διακρίσεις, να οργανώνει και να απαιτεί τη διασφάλιση των αναγκαίων και σύγχρονων δημόσιων υποδομών για εκπαίδευση, πολιτισμό, αθλητισμό στη βάση των σύγχρονων λαϊκών αναγκών και των διευρυμένων δυνατοτήτων της εποχής και της επιστήμης.
Λόγος που στερείται εκ των πραγμάτων από τις δυνάμεις που στηρίζουν το μονόδρομο της Ε.Ε. και της αποδοχής του «Καλλικράτη».
ΠΑΠΛΩΜΑΤΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ Π.Ε. ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΟΥ
«ΕΛΛΗ ΑΛΕΞΙΟΥ»
