Στο πλαίσιο του εορτασμού της εθνικής εορτής της 28ης Οκτωβρίου 1940, οι εκπαιδευόμενοι του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας (ΣΔΕ) Περιστερίου παρακολούθησαν με μεγάλο ενδιαφέρον την ταινία «Το Ξυπόλυτο Τάγμα», η οποία γυρίστηκε το 1953 και αναφέρεται στην περίοδο της κατοχής.
Είναι η αληθινή ιστορία 160 παιδιών που διώχτηκαν από τα ορφανοτροφεία της Θεσσαλονίκης γιατί επιτάχθηκαν τα κτίρια από τους Γερμανούς κατακτητές. Τα παιδιά σχημάτισαν μια ομάδα σαλταδόρων και έκλεβαν τρόφιμα από τους Γερμανούς και τους μαυραγορίτες για να μην πεθάνουν τα ίδια από την πείνα, αλλά και για να τα μοιράσουν σε φτωχούς κατοίκους της πόλης.
Η αφορμή για την ταινία δόθηκε όταν ο ηθοποιός του Κρατικού Θεάτρου Νίκος Κατσιώτης επισκέφθηκε τις ΗΠΑ στα τέλη της δεκαετίας του ’40. Εκεί συναντήθηκε με τον ελληνικής καταγωγής σκηνοθέτη Γκρεγκ Τάλας (Γρηγόρης Θαλασσινός). Ο Κατσιώτης ανέφερε στον Τάλας ότι στη διαδήλωση για την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης από τον ΕΛΑΣ στις 30 Οκτωβρίου του 1944, συμμετείχε και μια ομάδα παιδιών και εφήβων ντυμένων με κουρέλια, που κρατούσαν ένα χαρτόνι με τις λέξεις «Ξυπόλυτο Τάγμα». Ο Τάλας θεώρησε ενδιαφέρουσα την ιστορία και αποφάσισε να έρθει στην καταρημαγμένη από τον παγκόσμιο και τον εμφύλιο πόλεμο Ελλάδα των αρχών του ’50, για να κάνει μια ταινία με αυτό το θέμα.
Τα παιδιά που παίζουν στην ταινία είναι κι εκείνα ορφανά παιδιά. Τα επέλεξε ο Τάλας από το Παπάφειο Ίδρυμα της Θεσσαλονίκης και το Δημοτικό Βρεφοκομείο της Αθήνας. Οι περισσότερες σκηνές διαδραματίζονται στους φυσικούς χώρους της Θεσσαλονίκης και κάποιες στην Αθήνα (περιοχή φυλακών Αβέρωφ, Αμπελόκηποι), κάτι που δίνει στην ταινία μια χροιά ντοκιμαντέρ. Η μουσική είναι του Μίκη Θεοδωράκη (η πρώτη φορά που συνέθετε για τον κινηματογράφο). Η ταινία θεωρείται ένα από τα ελάχιστα δείγματα ελληνικού νεορεαλισμού.
