Στην τελική ευθεία η παράδοση της διαχείρισης των απορριμμάτων της Αττικής στις τράπεζες και τους εργολάβους.
Σε νέες περιπέτειες οδηγείται ο τομέας της διαχείρισης των απορριμμάτων στην Αττική, μετά την απόφαση που έλαβε η ΕΕ του ΕΔΣΝΑ, στις 27/8/2012, με τις ευλογίες της κυβέρνησης. Σύμφωνα με αυτήν, υποβλήθηκε αίτημα προς την Ειδική Γραμματεία ΣΔΙΤ του Υπουργείου Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας, Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων για την υλοποίηση του έργου «Μελέτη, χρηματοδότηση, κατασκευή, συντήρηση, τεχνική διαχείριση και λειτουργία τεσσάρων Μονάδων Επεξεργασίας Απορριμμάτων στην Αττική», που εντάσσεται στον υφιστάμενο Περιφερειακό Σχεδιασμό Διαχείρισης Απορριμμάτων (ΠΕΣΔΑ) για την Αττική.
Θα ακολουθήσει η υπαγωγή της προτεινόμενης σύμπραξης στις διατάξεις του ν. 3389/2005 (ΣΔΙΤ) και η δημοπράτηση, μέσω τεσσάρων ξεχωριστών διαγωνισμών, των μονάδων επεξεργασίας (ΜΕΑ) σε Φυλή, Άνω Λιόσια, Κερατέα, Γραμματικό, από το στάδιο της μελέτης, μέχρι την τεχνική διαχείριση και λειτουργία τους, για χρονικό διάστημα από 23 – 27 έτη. Η επιλογή αυτή υποδηλώνει την πρόθεση, αν κάπου «σκαλώσουν» τα πράγματα (π.χ. Κερατέα ή Γραμματικό), να δοθεί προτεραιότητα στα έργα που σχεδιάζονται σε Φυλή – Άνω Λιόσια, που αποτελούν και το «φιλέτο» του συνολικού πακέτου των έργων.
Σχετικά με τη δυναμικότητα των νέων έργων, προβλέπεται η επεξεργασία 1.350.000 τόνων/έτος σύμμεικτων αστικών στερεών αποβλήτων (ΑΣΑ). Αν σε αυτήν την ποσότητα προστεθεί και η δυναμικότητα της υφιστάμενης μονάδας (ΕΜΑΚ 1), τότε θα μιλούμε για μια ποσότητα 1.700.000 τόνων/έτος ΑΣΑ, δηλαδή για το 80%, περίπου, της σημερινής συνολικής ποσότητας ΑΣΑ, που θα οδηγούνται σύμμεικτα για επεξεργασία σε κεντρικές εγκαταστάσεις, προσανατολισμένες στην ενεργειακή αξιοποίηση – καύση.
Το κόστος μελέτης και κατασκευής των τεσσάρων ΜΕΑ υπερβαίνει τα 430 εκ. €, ενώ η συνολική αξία της σύμβασης, συμπεριλαμβανομένης της λειτουργίας των έργων, εκτιμάται ότι θα κυμαίνεται μεταξύ 1-1,5 δις €, που θα εκτοξεύσει το σημερινό κόστος διαχείρισης, μετακυλίοντάς το στα δημοτικά τέλη και στην τσέπη των πολιτών. Αξίζει να σημειωθεί ότι μόνο η συμμετοχή του δημοσίου στη χρηματοδότηση κατασκευής των τεσσάρων ΜΕΑ (150 εκ. €), επαρκεί για την κατασκευή ενός φιλοπεριβαλλοντικού δικτύου αποκεντρωμένων εγκαταστάσεων διαχείρισης, που θα δημιουργήσει θέσεις εργασίας και θα αποφέρει έσοδα, μειώνοντας το σημερινό κόστος διαχείρισης, σύμφωνα με τους υπολογισμούς της Πρωτοβουλίας συνεννόησης για τη διαχείριση των απορριμμάτων.
Δεν θα κουραστούμε να επαναλαμβάνουμε ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μια εξωφρενική επιλογή, που συνιστά τεχνικό, περιβαλλοντικό και οικονομικό σκάνδαλο.
Αυτά συμβαίνουν την ίδια στιγμή που:
- έχει ενσωματωθεί στην εθνική νομοθεσία η οδηγία 2008/98/ΕΕ, που προβλέπει την ιεράρχηση των δράσεων στη διαχείριση των απορριμμάτων, με έμφαση στην πρόληψη και τη διαλογή στην πηγή
- σημαντικοί υπηρεσιακοί παράγοντες της ΕΕ φτάνουν στο σημείο να αποδοκιμάζουν ανοιχτά την επιλογή των μεγάλων έργων
- βρίσκεται σε εξέλιξη η εκπόνηση μελέτης για την επικαιροποίηση – αναθεώρηση του ΠΕΣΔΑ Αττικής, για λογαριασμό της περιφέρειας Αττικής (και του ΕΔΣΝΑ), στην παράδοση της οποίας δίνονται συστηματικά και σκόπιμα παρατάσεις (καταγράφονται τέσσερις, προς το παρόν)
Σε μια περίοδο ολομέτωπης επίθεσης στα εργασιακά και κοινωνικά δικαιώματα, στη βάση των μνημονιακών δεσμεύσεων, η κυβέρνηση, ο κ. Σγουρός και οι επιτελείς του, ίσως να θεωρούν ότι οι επιλογές τους στα ζητήματα της διαχείρισης των απορριμμάτων θα περάσουν απαρατήρητες. Κάνουν λάθος και, σίγουρα, ξεχνούν την τύχη της προηγούμενης προσπάθειας δημοπράτησης των ίδιων έργων (Δεκέμβρης 2010 – Γενάρης 2011). Όπως, επίσης, ξεχνούν το μακροχρόνιο αγώνα των κατοίκων της Κερατέας και τις συνεχιζόμενες αντιστάσεις των κατοίκων της περιοχής του Γραμματικού.
Η Πρωτοβουλία συνεννόησης για η διαχείριση των απορριμμάτων επισημαίνει την ανάγκη να εγκαταλειφθεί η εμμονή στην εφαρμογή ενός παρωχημένου περιφερειακού σχεδιασμού, που δεν έχει καμία σχέση με τις σύγχρονες αντιλήψεις και πρακτικές διαχείρισης, εξυπηρετεί αποκλειστικά τα μεγάλα εργολαβικά συμφέροντα και θα οδηγήσει σε νέες εμπλοκές και σε διαιώνιση μιας κατάστασης, που βρίσκεται, ήδη, σε οριακό σημείο. Αυτή τη στιγμή, χρειάζεται μια γενναία στροφή προς την κατεύθυνση της αποκεντρωμένης διαχείρισης με κοινωνική συμμετοχή, που υποστηρίζει
η Πρωτοβουλία συνεννόησης και η οποία συναντά μια διαρκώς διευρυνόμενη αποδοχή.
Αυτήν την κρίσιμη στιγμή, τεράστιες ευθύνες επωμίζονται η πρωτοβάθμια αυτοδιοίκηση της Αττικής, οι συνδικαλιστικοί φορείς των εργαζομένων σε αυτήν και η ΠΟΕ ΟΤΑ. Οποιαδήποτε ολιγωρία ή ανοχή στα νέα φαραωνικά έργα που προωθούνται και στην αντίληψη που τα διέπει, θα ισοδυναμεί με συνενοχή σε ένα έγκλημα, που αφορά όχι μόνο στους πολίτες, αλλά και στους ίδιους τους δήμους και στο εργασιακό μέλλον των εργαζομένων σε αυτούς. Τα τεράστια οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι δήμοι, θα είναι λάθος να λειτουργήσουν σαν πρόσχημα και να δικαιολογήσουν την απραξία. Οι δήμοι, τα τοπικά και περιφερειακά αυτοδιοικητικά σχήματα και οι συνδικαλιστικοί φορείς των εργαζομένων χρειάζεται, όχι μόνο να πάρουν θέση, όχι μόνο να καταγγείλουν τα σχέδια κυβέρνησης – περιφέρειας – ΕΔΣΝΑ, αλλά και να αναλάβουν συγκεκριμένες πρωτοβουλίες εκπόνησης τοπικών σχεδίων διαχείρισης, που θα ακυρώνουν, στην πράξη, τους φιλοεργολαβικούς σχεδιασμούς.
Σε κάθε περίπτωση, οι πολίτες και η κοινωνία θα βρουν τους τρόπους να εκφράσουν τη ριζική αντίθεσή τους στα όσα σχεδιάζονται, (ξανα)ζωντανεύοντας τις καλύτερες στιγμές από τους πολλούς αγώνες, που έχουν δοθεί για το ζήτημα αυτό στην Αττική, και όχι μόνο. Η Πρωτοβουλία συνεννόησης για τη διαχείριση των απορριμμάτων θα αναλάβει, το αμέσως επόμενο διάστημα, συγκεκριμένες πρωτοβουλίες για την ενημέρωση των πολιτών, για τη συνεργασία και το συντονισμό συλλογικοτήτων, για τη δημιουργία του πιο πλατιού κοινωνικού μετώπου αντίστασης και για την περαιτέρω τεκμηρίωση της εναλλακτικής πρότασης της αποκεντρωμένης διαχείρισης.
Πρωτοβουλία συνεννόησης για τη διαχείριση των απορριμμάτων
prosynat.blogspot.com – prosynat@gmail.com
Πρόσθετα πληροφοριακά στοιχεία και σχολιασμοί:
1. Το οικονομικό σκέλος
Σύμφωνα με τις επίσημες ανακοινώσεις του ΕΔΣΝΑ, το κόστος μελέτης και κατασκευής των τεσσάρων ΜΕΑ υπερβαίνει τα 430 εκ. €, ενώ η συνολική αξία της σύμβασης, συμπεριλαμβανομένης της λειτουργίας των έργων, εκτιμάται ότι θα κυμαίνεται μεταξύ 1-1,5 δις €, σύμφωνα και με την προκαταρκτική προκήρυξη του έργου. Το έργο θα πραγματοποιηθεί με την γνωστή – κυρίως από τα έργα οδοποιίας- ληστρική μέθοδο των ΣΔΙΤ. Το κράτος θα συμμετάσχει στη χρηματοδότηση κατασκευής των τεσσάρων ΜΕΑ με την καταβολή ποσού έως 150 εκ. ευρώ, μέσω του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (Π.Δ.Ε.), που θα προέρχεται από Κοινοτικούς και Εθνικούς Πόρους. Παράλληλα θα εξετασθεί και η χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ).
Η αποπληρωμή των φαραωνικών αυτών έργων θα σημάνει αύξηση του μέσου κόστους διαχείρισης απορριμμάτων στην Αττική από 150 €/τν σε 350 €/τν, σύμφωνα με ορισμένες επιστημονικές προσεγγίσεις, πράγμα που θα οδηγήσει σε νέο χαράτσωμα των πολιτών μέσα από τα αυξημένα δημοτικά τέλη.
Με τα χρήματα αυτά θα μπορούσαν να δημιουργηθεί το αναγκαίο δίκτυο αποκεντρωμένων ολοκληρωμένων εγκαταστάσεων διαχείρισης απορριμμάτων (ΑΟΕΔΑ) στους δήμους ή σε ομάδες δήμων, που θα διασφάλιζαν τις βασικές αρχές της ιεραρχίας στη διαχείριση των αποβλήτων, της εγγύτητας, της ευθύνης του παραγωγού, της διαφάνειας και του κοινωνικού ελέγχου, της συμμετοχής των πολιτών. Σύμφωνα με την προσέγγιση κόστους που έχει κάνει η Πρωτοβουλία συνεννόησης για την κατασκευή και το start up μιας ΑΟΕΔΑ, που θα διαχειρίζεται τα απορρίμματα ενός μέσου Καλλικρατικού Δήμου, χρειάζονται περίπου 3 εκατ. €. Άρα μόνον με τα κονδύλια του ΠΔΕ θα μπορούσε, θεωρητικά, να δημιουργηθούν 50 τέτοιου είδους εγκαταστάσεις οι οποίες θα παρείχαν στους δήμους πρόσθετα έσοδα και θέσεις εργασίας! Απ’ τη μια, λοιπόν, περικόπτουν κατά 60% την επιχορήγηση των Δήμων από τους κεντρικούς αυτοτελείς πόρους (ΚΑΠ) και από την άλλη ζητούν από τους Δήμους να γίνουν εισπράκτορες των αυξημένων τελών καθαριότητας προς όφελος των εργολάβων. Η τοπική αυτοδιοίκηση θα συναινέσει άραγε σε αυτήν την ταπείνωση;
2. Το περιβαλλοντικό σκέλος
Η αναφορά του ΕΔΣΝΑ σε «δόκιμες τεχνολογίες επεξεργασίας στερεών αποβλήτων υπό την προϋπόθεση ότι τηρούν τις απαιτήσεις της περιβαλλοντικής νομοθεσίας της
Ευρωπαϊκής Ένωσης και ότι έχουν ήδη δοκιμαστεί με επιτυχία» είναι απολύτως υποκριτική. Οι «τεχνολογίες» δεν είναι ανεξάρτητες από τις ποσότητες των αποβλήτων και από το στάδιο εφαρμογής τους. Για παράδειγμα, η ανακύκλωση των συσκευασιών και η κομποστοποίηση των οργανικών δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν με ποιοτικό τρόπο και σε έκταση, όταν «τσουβαλιάζονται» μαζί όλα τα είδη απορριμμάτων και δεν διαχωρίζονται στην πηγή, δηλαδή, στο επίπεδο του κάθε Δήμου, σε διαφορετικούς κάδους δίπλα στις κατοικίες, τις επιχειρήσεις, τους χώρους συνάθροισης. Εάν ο «διαχωρισμός» των απορριμμάτων γίνεται μετά την αποκομιδή σε κεντρικές εγκαταστάσεις έχουμε σαν αποτέλεσμα ρυπασμένο και επικίνδυνο «κόμποστ» και μη ανακτήσιμα υλικά συσκευασίας. Όταν, λοιπόν, το εν λόγω έργο προβλέπει επεξεργασία 1.350.000 τόνων σύμμεικτων απορριμμάτων σε κεντρικές εγκαταστάσεις αποκλείει, εξ’ ορισμού, την ανακύκλωση και την κομποστοποίηση για το 65% των απορριμμάτων της Αττικής για 23 – 27 έτη! (που μαζί με την υπάρχουσα μονάδα θα φθάνει στο 80%).
Άρα είναι σε πλήρη αντίθεση:
- με την νομοθεσία της ΕΕ (οδηγία 2008/98/ΕΕ), που ορίζει ως υποχρεωτική την ιεράρχηση των σταδίων διαχείρισης των αποβλήτων (α. πρόληψη – β. επαναχρησιμοποίηση – γ. ανακύκλωση – δ. άλλου είδους ανάκτηση – ε. διάθεση)
Σημείωση: Αλήθεια, δεν είδαμε εκπροσώπους της ΕΕ να διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους για την αθέτηση των υποχρεώσεων της Ελλάδας απέναντι στο περιβάλλον και τον πλανήτη, όπως τους είδαμε να τα διαρρηγνύουν για τις υποχρεώσεις της προς τους πιστωτές.
- με την εθνική νομοθεσία, που ενσωμάτωσε την οδηγία 2008/98/ΕΕ, μέσω του ν. 4042/2012
- με τους εθνικούς στόχους για τη αύξηση της εκτροπής από την τελική διάθεση των απορριμμάτων, των ανακυκλώσιμων
- με τη στοιχειώδη λογική και εμπειρία. Πουθενά στην Ευρώπη και στον κόσμο δεν υπάρχουν εγκαταστάσεις επεξεργασίας απορριμμάτων του μεγέθους της Φυλής!
Βέβαια όλοι γνωρίζουμε ότι η φράση «όλες οι δόκιμες τεχνολογίες» είναι ο «φερετζές» των μεθόδων ενεργειακής αξιοποίησης. Η ενεργειακή αξιοποίηση εκτός από το τεράστιο κόστος, έχει και τεράστιες πιθανότητες αστοχίας και διασκορπισμού διοξινών, όπως αποδεικνύει η εμπειρία άλλων χωρών.
3. Το σκέλος της απασχόλησης:
Η επιλογή της διαχείρισης των απορριμμάτων σε κεντρικές φαραωνικές εγκαταστάσεις με εισαγόμενη τεχνογνωσία, πολύ περισσότερο εάν συνοδευτεί και από την ιδιωτικοποίηση της αποκομιδής, καταστρέφει τη δυνατότητα δημιουργίας ενός τομέα διαχείρισης των απορριμμάτων που θα περιλάμβανε: θέσεις εργασίας στην λειτουργία των αποκεντρωμένων εγκαταστάσεων (ΑΟΕΔΑ), θέσεις εργασίας στην κατασκευή του εξοπλισμού των ΑΟΕΔΑ ο οποίος θα μπορούσε αντί να εισαχθεί να σχεδιαστεί από μηχανικούς, να κατασκευαστεί από μηχανουργεία, θέσεις εργασίας στην επαναχρησιμοποίηση – εξεργασία – διάθεση των προϊόντων από απορρίμματα κλπ
4. Το σκέλος της κοινωνικής συνοχής:
Η στοχοποίηση τεσσάρων περιοχών (Φυλή, Άνω Λιόσια, Κερατέα, Γραμματικό), οι οποίες θα δεχτούν το βάρος όλων των απορριμμάτων της Αττικής που δεν είναι δικά τους, βρίσκεται σε πλήρη αντίθεση με κάθε έννοια ισοτιμίας, δικαιοσύνης και υπευθυνότητας των πολιτών της Αττικής, χωρίζει τους δήμους και τις τοπικές κοινωνίες σε περιοχές όπου κατοικούν «ανεύθυνοι» και περιοχές όπου κατοικούν «παρίες».
5. Το ζήτημα της αναθεώρησης του ΠΕΣΔΑ:
Ενώ η διαδικασία αναθεώρησης του ΠΕΣΔΑ Αττικής (προβλέπεται και από τον υφιστάμενο ΠΕΣΔΑ) και η Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων δεν έχουν ακόμα παραδοθεί, παίρνοντας διαρκείς αναβολές (τέσσερις, προς το παρόν), άναψαν οι μηχανές για τις δημοπρατήσεις των έργων. Τι σημαίνει αυτό; Μήπως ότι πρώτα χαράζουν οικονομικές στρατηγικές οι εργολάβοι και μετά έρχονται οι μελέτες για να τις νομιμοποιήσουν; Και ποιος είναι ο ρόλος των αρμόδιων υπηρεσιών της περιφέρειας και του ΕΔΣΝΑ;
