Σχέδιο 20 σημείων για τη Γάζα ανακοίνωσε ο Ντόναλντ Τραμπ. Την ώρα της συνέντευξης Τύπου με τον Μπένιαμιν Νετανιάχου ο Λευκός Οίκος έδωσε στη δημοσιότητα όλες τις λεπτομέρειες για την επόμενη ημέρα στη Γάζα.
Τι περιλαμβάνουν οι προτάσεις που κατέθεσε ο πρόεδρος Τραμπ; Ο Αμερικανός πρόεδρος ζητά από Ισραήλ και Χαμάς να ανακοινώσουν εάν συμφωνούν με το σχέδιό του και μέσα σε 72 ώρες να προχωρήσουν τα συμφωνηθέντα. Το πρώτο εξ αυτών είναι η παράδοση όλων των ομήρων (νεκρών και ζωντανών) από τη Χαμάς στο Ισραήλ. Στη συνέχεια η ισραηλινή πλευρά θα απελευθερώσει κρατούμενους.
Με την αποδοχή της παρούσας συμφωνίας, θα σταλεί αμέσως πλήρης βοήθεια στη Λωρίδα της Γάζας. Η διανομή και η παροχή βοήθειας στη Λωρίδα της Γάζας θα πραγματοποιούνται χωρίς παρεμβάσεις από τα δύο μέρη, μέσω των Ηνωμένων Εθνών και των οργανισμών τους, του Ερυθρού Ημισελήνου, καθώς και άλλων διεθνών οργανισμών που δεν συνδέονται με κανένα από τα δύο μέρη.
Προσωρινή διοίκηση με Μπλερ
Η Γάζα θα διοικείται υπό την προσωρινή μεταβατική διακυβέρνηση μιας τεχνοκρατικής, απολιτικής παλαιστινιακής επιτροπής, υπεύθυνης για την καθημερινή λειτουργία των δημόσιων υπηρεσιών και των δήμων για τον λαό της Γάζας.
Η επιτροπή αυτή θα αποτελείται από καταρτισμένους Παλαιστινίους και διεθνείς εμπειρογνώμονες, υπό την εποπτεία και τον έλεγχο ενός νέου διεθνούς μεταβατικού οργάνου, του «Συμβουλίου Ειρήνης», το οποίο θα διευθύνεται και θα προεδρεύεται από τον Ντόναλντ Τραμπ, με άλλα μέλη και αρχηγούς κρατών που θα ανακοινωθούν, συμπεριλαμβανομένου του πρώην Πρωθυπουργού Τόνι Μπλερ.
Αφοπλισμός και καταστροφή εγκαταστάσεων της Χαμάς με αμνηστία για αντάλλαγμα
Μέσα στα 20 σημεία προβλέπεται επίσης ο πλήρης αφοπλισμός της Χαμάς. Παράλληλα, τονίζεται ότι όλες οι στρατιωτικές, τρομοκρατικές και επιθετικές υποδομές, συμπεριλαμβανομένων των τούνελ και των εγκαταστάσεων παραγωγής όπλων, θα καταστραφούν και δεν θα ξαναχτιστούν.
Η Χαμάς θα πρέπει να δεσμευτεί ότι δε θα έχει κανένα ρόλο στη διακυβέρνηση της Γάζας, άμεσα, έμμεσα ή με οποιαδήποτε μορφή. Σε αντάλλαγμα τα μέλη της Χαμάς που δεσμεύονται για ειρηνική συνύπαρξη και για την παράδοση των όπλων τους θα λάβουν αμνηστία. Στα μέλη της Χαμάς που επιθυμούν να εγκαταλείψουν τη Γάζα θα παρασχεθεί ασφαλής διέλευση προς τις χώρες υποδοχής.
Αναλυτικά το σχέδιο του Τραμπ για τη Γάζα
- Η Γάζα θα γίνει μια αποριζοσπαστικοποιημένη ζώνη χωρίς τρομοκρατία, που δεν θα αποτελεί απειλή για τους γείτονές της.
- Η Γάζα θα αναπτυχθεί εκ νέου προς όφελος του λαού της Γάζας, ο οποίος έχει υποφέρει αρκετά.
- Εάν και οι δύο πλευρές συμφωνήσουν με την πρόταση αυτή, ο πόλεμος θα τερματιστεί αμέσως. Οι ισραηλινές δυνάμεις θα αποσυρθούν στην συμφωνηθείσα γραμμή για να προετοιμαστούν για την απελευθέρωση των ομήρων. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, όλες οι στρατιωτικές επιχειρήσεις, συμπεριλαμβανομένων των αεροπορικών και πυροβολικών βομβαρδισμών, θα ανασταλούν και οι γραμμές μάχης θα παραμείνουν παγωμένες έως ότου πληρωθούν οι προϋποθέσεις για την πλήρη σταδιακή απόσυρση.
- Εντός 72 ωρών από τη δημόσια αποδοχή της συμφωνίας αυτής από το Ισραήλ, όλοι οι όμηροι, ζωντανοί και νεκροί, θα επιστραφούν.
- Μόλις απελευθερωθούν όλοι οι όμηροι, το Ισραήλ θα απελευθερώσει 250 κρατούμενους που εκτίουν ισόβια ποινή και 1700 κατοίκους της Γάζας που συνελήφθησαν μετά τις 7 Οκτωβρίου 2023, συμπεριλαμβανομένων όλων των γυναικών και των παιδιών που συνελήφθησαν στο πλαίσιο αυτό. Για κάθε Ισραηλινό όμηρο του οποίου τα λείψανα θα παραδοθούν, το Ισραήλ θα παραδώσει τα λείψανα 15 νεκρών κατοίκων της Γάζας.
- Μόλις επιστραφούν όλοι οι όμηροι, τα μέλη της Χαμάς που δεσμεύονται για ειρηνική συνύπαρξη και για την παράδοση των όπλων τους θα λάβουν αμνηστία. Στα μέλη της Χαμάς που επιθυμούν να εγκαταλείψουν τη Γάζα θα παρασχεθεί ασφαλής διέλευση προς τις χώρες υποδοχής.
- Με την αποδοχή της παρούσας συμφωνίας, θα σταλεί αμέσως πλήρης βοήθεια στη Λωρίδα της Γάζας. Η ποσότητα της βοήθειας θα είναι τουλάχιστον σύμφωνη με αυτή που περιλαμβάνεται στη συμφωνία της 19ης Ιανουαρίου 2025 σχετικά με την ανθρωπιστική βοήθεια, συμπεριλαμβανομένης της αποκατάστασης των υποδομών (ύδρευση, ηλεκτρική ενέργεια, αποχέτευση), της αποκατάστασης νοσοκομείων και αρτοποιείων, καθώς και της εισαγωγής του απαραίτητου εξοπλισμού για την απομάκρυνση των ερειπίων και το άνοιγμα των δρόμων.
- Η διανομή και η παροχή βοήθειας στη Λωρίδα της Γάζας θα πραγματοποιούνται χωρίς παρεμβάσεις από τα δύο μέρη, μέσω των Ηνωμένων Εθνών και των οργανισμών τους, του Ερυθρού Ημισελήνου, καθώς και άλλων διεθνών οργανισμών που δεν συνδέονται με κανένα από τα δύο μέρη. Το άνοιγμα του συνοριακού σταθμού της Ράφα και στις δύο κατευθύνσεις θα υπόκειται στον ίδιο μηχανισμό που εφαρμόστηκε βάσει της συμφωνίας της 19ης Ιανουαρίου 2025.
- Η Γάζα θα διοικείται υπό την προσωρινή μεταβατική διακυβέρνηση μιας τεχνοκρατικής, απολιτικής παλαιστινιακής επιτροπής, υπεύθυνης για την καθημερινή λειτουργία των δημόσιων υπηρεσιών και των δήμων για τον λαό της Γάζας. Η επιτροπή αυτή θα αποτελείται από καταρτισμένους Παλαιστινίους και διεθνείς εμπειρογνώμονες, υπό την εποπτεία και τον έλεγχο ενός νέου διεθνούς μεταβατικού οργάνου, του «Συμβουλίου Ειρήνης», το οποίο θα διευθύνεται και θα προεδρεύεται από τον Πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ, με άλλα μέλη και αρχηγούς κρατών που θα ανακοινωθούν, συμπεριλαμβανομένου του πρώην Πρωθυπουργού Τόνι Μπλερ. Το όργανο αυτό θα καθορίσει το πλαίσιο και θα διαχειριστεί τη χρηματοδότηση για την ανασυγκρότηση της Γάζας έως ότου η Παλαιστινιακή Αρχή ολοκληρώσει το πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων της, όπως περιγράφεται σε διάφορες προτάσεις, συμπεριλαμβανομένου του ειρηνευτικού σχεδίου του Προέδρου Τραμπ το 2020 και της σαουδο-γαλλικής πρότασης, και θα είναι σε θέση να αναλάβει με ασφάλεια και αποτελεσματικότητα τον έλεγχο της Γάζας. Το όργανο αυτό θα προσφύγει στα βέλτιστα διεθνή πρότυπα για τη δημιουργία μιας σύγχρονης και αποτελεσματικής διακυβέρνησης που θα εξυπηρετεί τον λαό της Γάζας και θα ευνοεί την προσέλκυση επενδύσεων.
- Θα δημιουργηθεί ένα σχέδιο οικονομικής ανάπτυξης από τον Ντόναλντ Τραμπ για την ανοικοδόμηση και την ενεργοποίηση της Γάζας, με τη σύγκληση μιας ομάδας εμπειρογνωμόνων που έχουν συμβάλει στη γέννηση ορισμένων από τις ακμάζουσες σύγχρονες πόλεις-θαύματα στη Μέση Ανατολή. Πολλές προσεκτικά μελετημένες επενδυτικές προτάσεις και συναρπαστικές ιδέες ανάπτυξης έχουν εκπονηθεί από καλοπροαίρετες διεθνείς ομάδες και θα εξεταστούν με σκοπό τη σύνθεση των πλαισίων ασφάλειας και διακυβέρνησης, ώστε να προσελκύσουν και να διευκολύνουν αυτές τις επενδύσεις που θα δημιουργήσουν θέσεις εργασίας, ευκαιρίες και ελπίδα για το μέλλον της Γάζας.
- Θα δημιουργηθεί μια ειδική οικονομική ζώνη με προνομιακά δασμολογικά και τιμολογιακά ποσοστά, τα οποία θα διαπραγματευτούν με τις συμμετέχουσες χώρες.
- Κανείς δεν θα αναγκαστεί να εγκαταλείψει τη Γάζα, ενώ όσοι επιθυμούν να φύγουν θα είναι ελεύθεροι να το κάνουν και να επιστρέψουν. Θα ενθαρρύνουμε τους ανθρώπους να μείνουν και θα τους προσφέρουμε την ευκαιρία να χτίσουν μια καλύτερη Γάζα.
- Η Χαμάς και άλλες φατρίες συμφωνούν να μην έχουν κανένα ρόλο στη διακυβέρνηση της Γάζας, άμεσα, έμμεσα ή με οποιαδήποτε μορφή. Όλες οι στρατιωτικές, τρομοκρατικές και επιθετικές υποδομές, συμπεριλαμβανομένων των τούνελ και των εγκαταστάσεων παραγωγής όπλων, θα καταστραφούν και δεν θα ξαναχτιστούν. Θα πραγματοποιηθεί διαδικασία αποστρατιωτικοποίησης της Γάζας υπό την επίβλεψη ανεξάρτητων παρατηρητών, η οποία θα περιλαμβάνει την οριστική κατάργηση των όπλων μέσω μιας συμφωνηθείσας διαδικασίας αποστράτευσης, με την υποστήριξη ενός προγράμματος επαναγοράς και επανένταξης που θα χρηματοδοτείται διεθνώς και θα επαληθεύεται από τους ανεξάρτητους παρατηρητές. Η Νέα Γάζα θα δεσμευτεί πλήρως για την οικοδόμηση μιας ευημερούσας οικονομίας και την ειρηνική συνύπαρξη με τους γείτονές της.
- Θα δοθεί εγγύηση από τους περιφερειακούς εταίρους για να διασφαλιστεί ότι η Χαμάς και οι φατρίες θα συμμορφωθούν με τις υποχρεώσεις τους και ότι η Νέα Γάζα δεν θα αποτελεί απειλή για τους γείτονές της ή τον λαό της.
- Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα συνεργαστούν με αραβικούς και διεθνείς εταίρους για τη δημιουργία μιας προσωρινής Διεθνούς Δύναμης Σταθεροποίησης (ISF) που θα αναπτυχθεί αμέσως στη Γάζα. Η ISF θα εκπαιδεύσει και θα παρέχει υποστήριξη σε ελεγμένες παλαιστινιακές αστυνομικές δυνάμεις στη Γάζα και θα συμβουλευτεί την Ιορδανία και την Αίγυπτο, οι οποίες διαθέτουν εκτεταμένη εμπειρία στον τομέα αυτό. Η δύναμη αυτή θα αποτελέσει τη μακροπρόθεσμη λύση για την εσωτερική ασφάλεια. Η ISF θα συνεργαστεί με το Ισραήλ και την Αίγυπτο για να βοηθήσει στην ασφάλεια των παραμεθόριων περιοχών, μαζί με τις νεοεκπαιδευμένες παλαιστινιακές αστυνομικές δυνάμεις. Είναι ζωτικής σημασίας να αποτραπεί η είσοδος πυρομαχικών στη Γάζα και να διευκολυνθεί η ταχεία και ασφαλής ροή αγαθών για την ανοικοδόμηση και την αναζωογόνηση της Γάζας. Οι πλευρές θα συμφωνήσουν σε έναν μηχανισμό αποφυγής συγκρούσεων.
- Το Ισραήλ δεν θα καταλάβει ούτε θα προσαρτήσει τη Γάζα. Καθώς η ISF θα καθιερώνει τον έλεγχο και τη σταθερότητα, οι Ισραηλινές Αμυντικές Δυνάμεις (IDF) θα αποσυρθούν με βάση πρότυπα, ορόσημα και χρονοδιαγράμματα που θα συμφωνηθούν μεταξύ των IDF, της ISF, των εγγυητών και των Ηνωμένων Πολιτειών, με στόχο μια ασφαλή Γάζα που δεν θα αποτελεί πλέον απειλή για το Ισραήλ, την Αίγυπτο ή τους πολίτες τους. Πρακτικά, οι IDF θα παραδώσουν σταδιακά το έδαφος της Γάζας που καταλαμβάνουν στις ISF σύμφωνα με μια συμφωνία που θα συνάψουν με την μεταβατική αρχή μέχρι να αποσυρθούν πλήρως από τη Γάζα, με εξαίρεση μια παρουσία περιμέτρου ασφαλείας που θα παραμείνει μέχρι η Γάζα να είναι επαρκώς ασφαλής από οποιαδήποτε αναζωπυρωμένη τρομοκρατική απειλή.
- Σε περίπτωση που η Χαμάς καθυστερήσει ή απορρίψει την πρόταση αυτή, τα ανωτέρω, συμπεριλαμβανομένης της εντατικοποίησης των επιχειρήσεων παροχής βοήθειας, θα προχωρήσουν στις περιοχές χωρίς τρομοκρατία που θα παραδοθούν από τον IDF στον ISF.
- Θα καθιερωθεί μια διαδικασία διαθρησκευτικού διαλόγου βασισμένη στις αξίες της ανεκτικότητας και της ειρηνικής συνύπαρξης, με στόχο την αλλαγή της νοοτροπίας και της ρητορικής των Παλαιστινίων και των Ισραηλινών, τονίζοντας τα οφέλη που μπορούν να αποκομιστούν από την ειρήνη.
- Καθώς προχωρά η ανασυγκρότηση της Γάζας και όταν το πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων της Παλαιστινιακής Αρχής (PA) εφαρμοστεί πιστά, ενδέχεται τελικά να δημιουργηθούν οι συνθήκες για μια αξιόπιστη πορεία προς την αυτοδιάθεση και την κρατική υπόσταση των Παλαιστινίων, την οποία αναγνωρίζουμε ως φιλοδοξία του παλαιστινιακού λαού.
- Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα καθιερώσουν διάλογο μεταξύ του Ισραήλ και των Παλαιστινίων, προκειμένου να συμφωνήσουν σε ένα πολιτικό ορίζοντα για ειρηνική και ευημερούσα συνύπαρξη.
President Donald J. Trump’s Comprehensive Plan to End the Gaza Conflict:
1. Gaza will be a deradicalized terror-free zone that does not pose a threat to its neighbors.
2. Gaza will be redeveloped for the benefit of the people of Gaza, who have suffered more than enough.
3. If… pic.twitter.com/veqhr9MW28
— Rapid Response 47 (@RapidResponse47) September 29, 2025
«Ναι» από τη διεθνή κοινότητα, «όχι» από την ισραηλινή ακροδεξιά
Θετικής υποδοχής από την διεθνή κοινότητα έτυχε το σχέδιο του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ για την Γάζα, καθώς τόσο τα κράτη της Μέσης Ανατολής, η Κίνα, αλλά και οι Ευρωπαίοι εμφανίστηκαν να στηρίζουν την πρόταση.
Στηρίζουν τα κράτη της Μέσης Ανατολής
Τον χορό των δηλώσεων και των αντιδράσεων στο σχέδιο Τραμπ άνοιξαν με κοινή δήλωση τους, οι υπουργοί Εξωτερικών των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, της Σαουδικής Αραβίας, του Κατάρ, της Αιγύπτου, της Ιορδανίας, της Τουρκίας, της Ινδονησίας και του Πακιστάν, οι οποίοι χαιρέτησαν την «ηγεσία του Τραμπ και τις ειλικρινείς προσπάθειές του να τερματίσει τον πόλεμο στη Γάζα».
Σύμφωνα με όσα ανέφερε η σχετική δήλωση, είναι έτοιμοι να συνεργαστούν με τις ΗΠΑ για την οριστικοποίηση και την εφαρμογή της συμφωνίας, η οποία, όπως υπογραμμιζόταν, θα πρέπει να οδηγήσει σε μια «λύση δύο κρατών, βάσει της οποίας η Γάζα θα ενσωματωθεί πλήρως με τη Δυτική Όχθη σε ένα παλαιστινιακό κράτος». Σημειώνεται ότι ο Τραμπ στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, προ ημερών είχε μια πολυμερή συνάντηση με τους αρχηγούς των κρατών της Μέσης Ανατολής, ακριβώς για να τους παρουσιάσει μια πρόταση για την Γάζα, αλλά και για να μιλήσουν για τα περιφερειακά θέματα της περιοχής.
Θετική η Παλαιστινιακή Αρχή, η Τουρκία, αλλά και η Κίνα
Από τις αντιδράσεις από τις ηγεσίες της Μέσης Ανατολής ξεχωρίζουν για διαφορετικούς λόγους, η αντίδραση της Παλαιστινιακής Αρχής (ΠΑ), η οποία ξεκαθάρισε ότι οι προσπάθειες του Τραμπ για την εξεύρεση λύσης είναι «ειλικρινείς και αποφασιστικές», αλλά και του προέδρου της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος σε ανάρτηση του στο X ανέφερε πως: «Επαινώ τις προσπάθειες και την ηγεσία του Προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ με στόχο τον τερματισμό της αιματοχυσίας στη Γάζα και την επίτευξη μιας κατάπαυσης του πυρός».
Από την πλευρά της η κινεζική κυβέρνηση ανέφερε ότι χαιρετίζει και υποστηρίζει «όλες τις προσπάθειες» για τον τερματισμό του πολέμου στη Γάζα και την επίλυση της κατάστασης μεταξύ Παλαιστίνης και Ισραήλ. Πιο συγκεκριμένα, ο εκπρόσωπος του Υπουργείου Εξωτερικών, Γκουό Τζιακούν, σε συνέντευξη Τύπου στο Πεκίνο ανέφερε πως:
«Η Κίνα χαιρετίζει και υποστηρίζει όλες τις προσπάθειες που συμβάλλουν στην άμβλυνση των εντάσεων μεταξύ Παλαιστίνης και Ισραήλ. Το Πεκίνο καλεί τα εμπλεκόμενα μέρη να εφαρμόσουν τα σχετικά ψηφίσματα του ΟΗΕ, να επιτύχουν πλήρη κατάπαυση του πυρός στη Γάζα και να απελευθερώσουν αμέσως όλους όσοι κρατούνται αιχμάλωτοι».
Χαιρετίζουν οι Ευρωπαίοι
Αντίστοιχες θετικές ήταν οι αντιδράσεις από την πλευρά τόσο της ΕΕ κεντρικά, όσο και από ηγέτες χωρών μελών, όπως του καγκελάριου της Γερμανίας Φρίντριχ Μερτς.
Πιο συγκεκριμένα, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Αντόνιο Κόστα, δήλωσε ότι «αναθάρρησα από τη θετική απάντηση του πρωθυπουργού Νετανιάχου» στην πρόταση και πρόσθεσε ότι «όλα τα μέρη πρέπει να αδράξουν τη στιγμή και να δώσουν στην ειρήνη μια πραγματική ευκαιρία».
Από την πλευρά της, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν επαίνεσε την ειρηνευτική πρόταση του αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ για τον τερματισμό του πολέμου στη Γάζα, με μια ανάρτηση στο X. Όπως ανέφερε: «Καλωσορίζω τη δέσμευση του Προέδρου @realDonaldTrump να βάλει τέλος στον πόλεμο στη Γάζα. Ενθαρρύνω όλα τα μέρη να αδράξουν τώρα αυτή την ευκαιρία. Η ΕΕ είναι έτοιμη να συνεισφέρει. Οι εχθροπραξίες θα πρέπει να τελειώσουν με πρόβλεψη για άμεση ανθρωπιστική ανακούφιση του πληθυσμού στη Γάζα και με την άμεση απελευθέρωση όλων των ομήρων».
Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκαν και οι δηλώσεις του Φρίντριχ Μερτς για το θέμα, με τον Γερμανό καγκελάριο να χαιρετίζει το ειρηνευτικό σχέδιο για την Γάζα που παρουσίασε ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, περιγράφοντάς το ως «την καλύτερη ευκαιρία για τον τερματισμό του πολέμου από τις 7 Οκτωβρίου 2022». Ο Μερτς ζήτησε από την Χαμάς να συμφωνήσει και «να ανοίξει τον δρόμο προς την ειρήνη», ενώ εξέφρασε και την πρόθεση του Βερολίνου να διαδραματίσει «συγκεκριμένο ρόλο» στην εφαρμογή του σχεδίου.
Κατά την συνάντηση που είχε νωρίτερα σήμερα στην καγκελαρία με συγγενείς των Γερμανών ομήρων της Χαμάς, ο Μερτς τόνισε ότι πρέπει «άμεσα να σταματήσουν τα βάσανα των ομήρων και των οικογενειών τους» και κάλεσε για μία ακόμη φορά την Χαμάς να απελευθερώσει όλους τους ομήρους. «Πρέπει να έχουν ανθρώπινη μεταχείριση και να λάβουν ιατρική βοήθεια», υπογράμμισε και επαίνεσε τις οικογένειές τους «για το αναντικατάστατο έργο και την συγκινητική τους δύναμη».
Η Χαμάς δεν έχει απαντήσει ακόμα
Ενδιαφέρον έχει πάντως πως ενώ ακόμα η Χαμάς δεν έχει απάντήσει σχετικά με το αν αποδέχεται ή όχι το σχέδιο Τραμπ για την Γάζα (που μοιάζει και με τελεσίγραφο προς την οργάνωση), ο μόνος που εμφανίστηκε αρνητικός είναι ο ακροδεξιός υπουργός Οικονομικών του Ισραήλ Μπεζαλέλ Σμότριχ, ο οποίος χαρακτήρισε το σχέδιο Τραμπ ως «μια ηχηρή διπλωματική αποτυχία» για το Ισραήλ.
Αντιδρά η ισραηλινή ακροδεξιά
Μεταξύ άλλων ο Σμότριχ χαρακτήρισε το σχέδιο ως ένα «αχώνευτο, ξεπερασμένο μίγμα» και όπως ανέφερε στο X είναι «μια επιστροφή στην αντίληψη του Όσλο, μια ιστορική αποτυχία της πιο θεμιτής ευκαιρίας στον κόσμο για να απελευθερωθούμε επιτέλους από τις αλυσίδες του Όσλο, μια ηχηρή διπλωματική αποτυχία».