Στο κατώφλι του μεγαλύτερου διπλωματικού επιτεύγματος της δεύτερης θητείας του βρίσκεται ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, μετά τη συμφωνία που επιτεύχθηκε ανάμεσα στο Ισραήλ και τη Χαμάς για τον τερματισμό του πολέμου στη Λωρίδα της Γάζας. Μάλιστα, την Τετάρτη το βράδυ κατέστησε σαφές ότι είναι πρόθυμος να ταξιδέψει στη Μέση Ανατολή για το ζήτημα της εκεχειρίας και να υποδεχτεί τους ομήρους που έχουν περάσει δύο χρόνια σε υπόγεια αιχμαλωσία.
Για τον Τραμπ, η επιτυχία σε αυτό το εγχείρημα ταυτίζεται με την επίτευξη του στόχου που ο ίδιος έχει θέσει ως διαπραγματευτής και ειρηνοποιός, αλλά και με τον δρόμο προς το Νόμπελ Ειρήνης που τόσο ανοιχτά επιδιώκει. Κατά σύμπτωση, ο νικητής για το 2025 αναμένεται να ανακοινωθεί λίγες ώρες πριν από την αναχώρησή του για να κάνει τον γύρο της νίκης του στην Αίγυπτο και το Ισραήλ.
Πολλά μπορούν να πάνε στραβά τις επόμενες ημέρες και στη Μέση Ανατολή αυτό συμβαίνει συχνά. Η «ειρηνευτική» συμφωνία που ο Τραμπ ανακοίνωσε στο Truth Social την Τετάρτη το βράδυ μπορεί να μοιάζει περισσότερο με μια άλλη προσωρινή παύση σε έναν πόλεμο που ξεκίνησε με την ίδρυση του Ισραήλ το 1948 και δεν έχει τελειώσει ποτέ.
Αλλά αν ο Τραμπ καταφέρει να διατηρήσει αυτή τη συμφωνία, αν η Χαμάς παραδώσει τους τελευταίους 20 ζωντανούς ομήρους αυτό το Σαββατοκύριακο και μαζί με αυτούς και τη διαπραγματευτική της δύναμη, αυτό θα ήταν ένα εξαιρετικό βήμα προς το είδος του ειρηνευτικού σχεδίου που ο Τραμπ και ο προκάτοχός του, Τζο Μπάιντεν, έχουν πιέσει να επιτύχουν, παρά τις πολλές παρεκκλίσεις σε σκοτεινά μονοπάτια, όπως γράφουν οι New York Times. Και αν ο Τραμπ καταφέρει να πείσει τον πρωθυπουργό του Ισραήλ, Μπενιαμίν Νετανιάχου, να αποσύρει τα στρατεύματα από την πόλη της Γάζας και να εγκαταλείψει το σχέδιό του να πάρει τον έλεγχο των κατεστραμμένων ερειπίων της Γάζας, αν καταφέρει να σταματήσει τη σφαγή που έχει σκοτώσει 1.200 ανθρώπους στο Ισραήλ και περισσότερους από 60.000 Παλαιστινίους, θα έχει κάνει αυτό που πολλοί πριν από αυτόν προσπάθησαν: να ξεπεράσει σε στρατηγική έναν δύσκολο και πλέον απομονωμένο σύμμαχο.
«Αυτή η κατάπαυση του πυρός και η απελευθέρωση των ομήρων, αν συμβεί, θα επιτευχθεί μόνο χάρη στην προθυμία του Τραμπ να ασκήσει πίεση στον πρωθυπουργό Νετανιάχου», δήλωσε ο Άαρον Ντέιβιντ Μίλερ του Carnegie Endowment for International Peace, ο οποίος έχει συχνά επικρίνει τις ασταθείς ενέργειες του Τραμπ στη Μέση Ανατολή. «Κανένας πρόεδρος, Ρεπουμπλικανός ή Δημοκρατικός, δεν έχει ποτέ ασκήσει τόσο σκληρή πίεση σε έναν Ισραηλινό πρωθυπουργό σε θέματα τόσο κρίσιμα για την πολιτική του ή τα συμφέροντα ασφαλείας της χώρας του».
Ο κ. Τραμπ γνωρίζει ότι, μακράν, το καλύτερο διεθνές επίτευγμα της πρώτης θητείας του ήταν οι Συμφωνίες του Αβραάμ, οι οποίες ομαλοποίησαν τις σχέσεις μεταξύ του Ισραήλ και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και του Μπαχρέιν, των πρώτων αραβικών κρατών που αναγνώρισαν το Ισραήλ σε ένα τέταρτο του αιώνα. Το Σουδάν και το Μαρόκο ακολούθησαν αργότερα. Ο φόβος ότι η Σαουδική Αραβία, όπου βρίσκονται πολλά από τα πιο ιερά μέρη της μουσουλμανικής πίστης, ήταν έτοιμη να προσχωρήσει σε αυτές τις συμφωνίες, ήταν αυτός που οδήγησε τη Χαμάς στη φρικτή επίθεση της 7ης Οκτωβρίου 2023, όπως αναφέρει το δημοσίευμα των New York Times.
Αλλά από πολλές απόψεις, η διακοπή της σφαγής αυτού του πολέμου, που κατέστρεψε την ηγεσία της Χαμάς, το 90% των σπιτιών στη Γάζα και τελικά έπληξε την παγκόσμια φήμη του Ισραήλ, είναι ένα ακόμα μεγαλύτερο επίτευγμα.
Η άγρια αντίδραση του Ισραήλ στην επίθεση, η χειρότερη εναντίον Εβραίων από την εποχή του Ολοκαυτώματος, άφησε τη χώρα σε μια ασυνήθιστη θέση: πιο ισχυρή από ποτέ, αλλά και πιο απομονωμένη. Τις τελευταίες εβδομάδες, η στρατιωτική εκστρατεία του Ισραήλ στη Γάζα οδήγησε πολλούς από τους στενότερους συμμάχους του να ζητήσουν τη δημιουργία ενός παλαιστινιακού κράτους, ακόμα και αν δεν είχαν συγκεκριμένο σχέδιο για το πού θα βρισκόταν ή ποιος θα το διοικούσε. Και σε όλο τον κόσμο, η ισοπέδωση της Γάζας από το Ισραήλ, η προθυμία του να σκοτώσει δεκάδες Παλαιστινίους για να εξοντώσει έναν μόνο ηγέτη της Χαμάς και οι συζητήσεις για την εκδίωξη των Παλαιστινίων από το καταφύγιό τους προκάλεσαν τεράστια ηθική και πολιτική ζημιά στο ισραηλινό κράτος. Μπορεί να χρειαστεί μια γενιά ή και περισσότερο για να αποκατασταθεί.
Μπορεί επίσης να αλλάξει την πολιτική της περιοχής.
Σε άλλο σημείο της ανάλυσης του Ντέιβιντ Σάνγκερ, ο οποίος γράφει συχνά για τις συγκρούσεις μεταξύ των υπερδυνάμεων, κάτι που είναι και το θέμα του τελευταίου του βιβλίου, αναφέρει ότι προς έκπληξη πολλών η Χαμάς αποδέχτηκε τα πρώτα βήματα. «Δεν είχε άλλη επιλογή. Η έκταση των ζημιών, ανθρώπινων και υλικών, υπονόμευσε την ήδη μειωμένη υποστήριξη της Χαμάς μεταξύ των επιζώντων κατοίκων της Γάζας. Τα αραβικά κράτη και η Τουρκία επέμειναν καθυστερημένα να τα παρατήσει.
Ο Τραμπ θα δηλώσει τώρα ότι αυτό το κεφάλαιο έχει κλείσει και, με λίγη τύχη, μπορεί να έχει δίκιο.
Εάν το ειρηνευτικό σχέδιο προχωρήσει, ο Τραμπ μπορεί να έχει τόσο νόμιμο δικαίωμα στο Νόμπελ όσο και οι τέσσερις Αμερικανοί πρόεδροι που έχουν κερδίσει το βραβείο ειρήνης στο παρελθόν, αν και με λιγότερη πομπώδη ρητορική και λιγότερες πιέσεις. (Πρόκειται για τους Θίοντορ Ρούσβελτ, Γούντροου Γουίλσον, Μπαράκ Ομπάμα και Τζίμι Κάρτερ, ο οποίος βραβεύτηκε δεκαετίες μετά την αποχώρησή του από τον Λευκό Οίκο.)
Ωστόσο, δεν είναι καθόλου σαφές ότι η σύγκρουση τελειώνει πραγματικά. Οι δηλώσεις του Τραμπ και του Νετανιάχου αναφέρονται μόνο στο πρώτο βήμα, την ανταλλαγή ομήρων με κρατουμένους και την απόσυρση των ισραηλινών στρατευμάτων σε μια γραμμή που δεν έχει ακόμη καθοριστεί. Η μετάβαση στο επόμενο στάδιο, όπου η Χαμάς θα πρέπει να παραδώσει τα όπλα της και, ακόμα πιο δύσκολο, να παραιτηθεί από την εξουσία της στη Γάζα, μπορεί να αποδειχτεί ακόμα πιο δύσκολη από την επιστροφή των ζωντανών και νεκρών ομήρων στην πατρίδα τους. Η Χαμάς ενδέχεται να αντιδράσει στα επόμενα βήματα, όπως και ο Νετανιάχου, ο οποίος υποστηρίζει ότι η αποστολή δεν θα έχει ολοκληρωθεί μέχρι να συλληφθούν όλοι οι μαχητές της Χαμάς που συμμετείχαν στις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου. Οποιοδήποτε από αυτά τα γεγονότα θα μπορούσε να ανατρέψει την εύθραυστη εκεχειρία.
Δεν είναι σαφές πώς οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους θα συγκροτήσουν μια «τεχνοκρατική» προσωρινή ηγεσία ή θα διασφαλίσουν ότι η ηγεσία της χώρας θα απαλλαγεί από τους συμπαθούντες της Χαμάς. Το Ισραήλ φαίνεται απίθανο να αποχωρήσει όσο παραμένουν υπολείμματα της Χαμάς, και ίσως ακόμη και μετά την αποχώρησή τους. Κανείς δεν φαίνεται να μπορεί να εξηγήσει τι ρόλο, αν υπάρχει, θα διαδραματίσει η Παλαιστινιακή Αρχή.
Η ιστορία της περιοχής δείχνει ότι η επίτευξη ειρηνευτικών συμφωνιών για τον τερματισμό των συγκρούσεων μοιάζει λίγο με τον καθαρισμό μετά από ηφαιστειακές εκρήξεις: είναι βέβαιο ότι θα ξανασυμβεί. Είναι απλώς δύσκολο να γνωρίζουμε πότε ή με ποια σφοδρότητα, καταλήγουν οι New York Times.
Στις 12:00 η υπογραφή της κατάπαυσης του πυρός στη Γάζα
Στις 12:00 (ώρα Ισραήλ και ώρα Ελλάδας) αναμένεται η υπογραφή της συμφωνίας εφαρμογής του πρώτου σταδίου του ειρηνευτικού σχεδίου του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ για κατάπαυση του πυρός στη Λωρίδα της Γάζας μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς, δήλωσε στο Reuters πηγή που έχει γνώση της υπόθεσης.
Η εκεχειρία αναμένεται να τεθεί σε εφαρμογή επί του πεδίου στη Λωρίδα της Γάζας, μόλις υπογραφεί η συμφωνία, πρόσθεσε η ίδια πηγή.
Ο ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου δήλωσε ότι θα συγκαλέσει σήμερα το υπουργικό συμβούλιό του για να «επικυρώσει τη συμφωνία και να επαναπατρίσει όλους τους πολύτιμους ομήρους μας». «Είναι μια μεγάλη ημέρα για το Ισραήλ», δήλωσε.
Σε μήνυμά του στο μέσο κοινωνικής δικτύωσης που του ανήκει, το Truth Social, ο Τραμπ δήλωσε πως «ανακοινώνει με υπερηφάνεια ότι το Ισραήλ και η Χαμάς δέχθηκαν και οι δύο την πρώτη φάση» του σχεδίου του. «Αυτό πάει να πει πως ΟΛΟΙ οι όμηροι θα απελευθερωθούν πολύ σύντομα και ότι το Ισραήλ θα αποσύρει τα στρατεύματά του (από τη Γάζα) μέχρι τη συμφωνημένη γραμμή, τα πρώτα στάδια ενόψει μιας σταθερής και διαρκούς ειρήνης».
Ο ίδιος δήλωσε στο Fox News ότι οι όμηροι «θα έχουν επιστρέψει τη Δευτέρα», περιλαμβανομένων «των σορών των νεκρών (ομήρων)». Πριν από την ανακοίνωση της συμφωνίας, ο Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωσε προσεχή επίσκεψή του στο τέλος της εβδομάδας στη Μέση Ανατολή.
Ο ισραηλινός στρατός δήλωσε ότι προετοιμάζεται για να υποδεχθεί τους ομήρους, αλλά και για να μπορεί να αντιμετωπίσει «όλα τα σενάρια». Κάλεσε τους κατοίκους να μην επιστρέψουν στο βόρειο τμήμα της λωρίδας της Γάζας, όπου συνεχίζει τις στρατιωτικές επιχειρήσεις του.
Όλοι μαζί
Σύμφωνα με μια πηγή στους κόλπους της Χαμάς, οι εν ζωή ισραηλινοί όμηροι, τουλάχιστον 20 από τους 47 που κρατούνται στη Γάζα, θα απελευθερωθούν όλοι μαζί με αντάλλαγμα την απελευθέρωση σχεδόν 2.000 παλαιστινίων κρατουμένων. Και «οι πρώτοι χάρτες παρουσιάσθηκαν από την ισραηλινή πλευρά αναφορικά με την αποχώρηση των στρατευμάτων της». Η πηγή δεν αναφέρθηκε στους νεκρούς ομήρους.
Η Χαμάς ανακοίνωσε ότι κατέληξε σε μια συμφωνία «που προβλέπει το τέλος του πολέμου στη Γάζα».
Μετά την ανακοίνωση αυτή, εκδηλώσεις χαράς, ανάμικτης με ανησυχία, σημειώθηκαν στο Αλ-Μαουάσι, τομέα στο νότιο τμήμα της λωρίδας της Γάζας όπου είναι συγκεντρωμένοι δεκάδες χιλιάδες εκτοπισμένοι Παλαιστίνιοι, διαπίστωσε δημοσιογράφος του Γαλλικού Πρακτορείου.
«Είμαι αληθινά χαρούμενος που ο πόλεμος τελειώνει, αλλά ταυτόχρονα φοβάμαι μια προδοσία, μια επιστροφή στις συγκρούσεις όπως κατά την πρώτη εκεχειρία (Νοέμβριος 2023). Αυτή τη φορά, ελπίζω ότι η χαρά μας θα είναι πλήρης, ότι ο εφιάλτης θα πάρει τέλος», είπε ο Ταρέκ αλ-Φάρα.
Το Κατάρ, χώρα μεσολαβητής, επιβεβαίωσε ότι «μια συμφωνία συνήφθη για (…) την πρώτη φάση της συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός στη Γάζα, που θα οδηγήσει στο τέλος του πολέμου, στην απελευθέρωση ισραηλινών ομήρων και παλαιστινίων φυλακισμένων και στην είσοδο της ανθρωπιστικής βοήθειας» στο παλαιστινιακό έδαφος.
Δύο προηγούμενες εκεχειρίες
Το σχέδιο Τραμπ, που ανακοινώθηκε στις 29 Σεπτεμβρίου, προβλέπει κατάπαυση του πυρός, ανταλλαγή των ομήρων που απήχθησαν στις 7 Οκτωβρίου 2023 με Παλαιστινίους που έχουν φυλακισθεί από το Ισραήλ, τη σταδιακή αποχώρηση του ισραηλινού στρατού από τη Γάζα και τον αφοπλισμό της Χαμάς.
Η Χαμάς δέχθηκε να απελευθερώσει τους ομήρους, αλλά ζήτησε επίσης την πλήρη αποχώρηση του Ισραήλ από τη Γάζα. Δεν αναφέρθηκε στον αφοπλισμό της, σημείο κλειδί της πρότασης.
Ο Νετανιάχου, από την πλευρά του, υπογράμμισε ότι ο στρατός θα παραμείνει στο μεγαλύτερο μέρος της Γάζας και επανέλαβε ότι η Χαμάς οφείλει να αφοπλισθεί.
Δύο προηγούμενες εκεχειρίες το Νοέμβριο 2023 και στις αρχές του 2025 είχαν επιτρέψει την επιστροφή ομήρων ή σορών απαχθέντων με αντάλλαγμα την απελευθέρωση φυλακισμένων Παλαιστινίων, πριν καταρρεύσουν.
Η επίθεση της 7ης Οκτωβρίου προκάλεσε το θάνατο 1.219 ανθρώπων, στην πλειονότητά τους αμάχων, σύμφωνα με απολογισμό του Γαλλικού Πρακτορείου βασισμένου σε επίσημα στοιχεία. Από τους 251 ανθρώπους που είχαν απαχθεί εκείνη την ημέρα, 47 εξακολουθούν να είναι όμηροι στη Γάζα, από τους οποίους τουλάχιστον 25 είναι νεκροί, σύμφωνα με τον στρατό.
Σε απάντηση, το Ισραήλ εξαπέλυσε στρατιωτική εκστρατεία που προκάλεσε καταστροφές στο παλαιστινιακό έδαφος και, σύμφωνα με το υπουργείο Υγείας της Χαμάς, στοίχισε τη ζωή σε τουλάχιστον 67.183 ανθρώπους, στην πλειονότητά τους αμάχους.
Ο ΟΗΕ κήρυξε κατάσταση λιμού σε ένα τμήμα της Γάζας και ερευνητές του υποστηρίζουν ότι το Ισράηλ διαπράττει εκεί γενοκτονία. Το Ισραήλ διαψεύδει.